Obyczaje i święta

Święta ogólnoniemieckie

Dni świąteczne są generalnie wolne od pracy. Tylko niektóre zakłady usługowe, jak np. kawiarnie, piekarnie, restauracje i kina są z reguły otwarte. Święta Bożego Narodzenia i Wielkanocy to tradycyjny okres odwiedzania rodziny. Znaczenie religijne tych świąt w ogólnej świadomości raczej zanika.

Początek Nowego Roku jest świętowany w noc sylwestrową z 31 grudnia na 1 stycznia. Tak jak w wielu innych krajach, również w Niemczech wszędzie jest świętowany Sylwester i o północy fajerwerkami wita się Nowy Rok. 1 stycznia (Nowy Rok) jest ogólnoniemieckim dniem świątecznym.

Wielkanoc wraz z „Wielkim Piątkiem“, „Niedzielą Wielkanocną“ i „Poniedziałkiem Wielkanocnym“ jest największym chrześcijańskim świętem i stanowi główne święto w roku kościelnym. To najstarsze święto Kościoła upamiętniające śmierć (ukrzyżowanie) i zmartwychwstanie (=Niedziela Wielkanocna) Chrystusa. Ukrzyżowanie i Zmartwychwstanie to fundamenty wiary chrześcijańskiej. Śmierć nie jest postrzegana jako koniec, lecz jako zbawienie. Wielkanoc przypada zawsze na pierwszą niedzielę po wiosennej pełni księżyca. Wielki Piątek i Poniedziałek Wielkanocny to dni świąteczne wolne od pracy.

1 maja, tak jak w wielu innych krajach, jest świętem „ruchu robotniczego“. Niemieckie Zrzeszenie Związków Zawodowych (DGB) rano, w dniu 1 maja w wielu większych miastach organizuje demonstracje i manifestacje polityczne. W wieczór poprzedzający dzień 1 maja wszędzie organizuje się imprezy pod hasłem „Taniec w maj“. W ten sposób, kontynuując stare tradycje, witany jest wiosenny miesiąc maj. W niektórych miejscowościach ustawia się również „Majowe drzewka“. Również to jest starą tradycją: Majowe drzewko było pierwotnie symbolem płodności wiosny.

„Wniebowstąpienie Chrystusa“ przypada w 40-tym dniu po Wielkanocy i upamiętnia wstąpienie Jezusa do Ojca w Niebie. Święto Wniebowstąpienia Chrystusa zawsze przypada w czwartek, dziewięć dni przed Zielonymi Świątkami.

„Zielone Świątki“ z niedzielą i poniedziałkiem Zielonych Świątek przypadają na 50 dzień po Wielkanocy. Zesłanie „Ducha Świętego“ w Zielone Świątki było punktem wyjścia misjonarskiego działania uczniów Jezusa. Dlatego też Zielone Świątki można określić mianem narodzin Kościoła. Poniedziałek Zielonych Świątek jest dniem świątecznym wolnym od pracy.

3 października jest dniem oficjalnego, ponownego zjednoczenia Niemiec Zachodnich i Wschodnich w roku 1990. To „święto narodowe“ w porównaniu ze świętami narodowymi w innych państwach – chociażby „dniem republiki“ (14 lipca) we Francji lub „dniem niepodległości“ (4 lipca) w USA – świętowane jest bardziej powściągliwie. Nie ma parad wojskowych, a jedynie festyny i spotkania z politycznymi przemowami w parlamentach i wielu ratuszach.

„Boże Narodzenie“ obejmuje trzy dni: 24 grudnia, „Wigilię“, pierwszy dzień Świąt Bożego Narodzenia, narodziny Jezusa Chrystusa (25.12.) i drugi dzień Świąt Bożego Narodzenia (26.12.). W Wigilię w chrześcijańskich rodzinach przed lub po uczestnictwie w Mszy Świętej zapala się świece na choince i wtedy rozpoczyna się „gwiazdka“ tzw. „Bescherung“. Śpiewa się lub słucha się kolęd i członkowie rodziny obdarowują się wzajemnie prezentami. Dzieciom opowiada się legendę mówiącą, iż prezenty przyniósł Święty Mikołaj lub Dzieciątko Jezus. Wiele rodzin wynajmuje nawet Mikołaja, którego rolę odgrywają studenci przebrani w kostium. W pierwszym i drugim dniu Świąt Bożego Narodzenia wielu ludzi udaje się do kościoła na świąteczne msze. 25 i 26 grudnia są dniami świątecznymi wolnymi od pracy.

Święta regionalne

Następujące święta są dniami wolnymi od pracy tylko w wymienionych krajach związkowych.

Jest świętowane w Bawarii, Badenii - Wirtembergii i Saksonii - Anhalt. Poprzez Święto Epifanii (Epifania = objawienie) czczone są narodziny i chrzest Jezusa Chrystusa. Zgodnie z ludowym obyczajem w tym dniu święci się domy. Dzieci przebrane za Trzech Króli piszą nad drzwiami domów litery C + M + B. Oznaczają one „Christus mansionem benedicat“, „Niech Chrystus błogosławi dom“.

Katolickie święto Bożego Ciała obchodzone jest w drugi czwartek po Zielonych Świątkach. Nazwa „Boże Ciało“ wskazuje na elementy eucharystii. W Badenii -Wirtembergii, Bawarii, Hesji, Północnej Nadrenii - Westfalii, Nadrenii - Palatynacie, Kraju Saary, Saksonii i Turyngii dzień ten jest dniem wolnym od pracy.

Przyjęcie ciała i duszy Maryi, „Matki Boskiej“ do Nieba określane jest jako Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny i jest świętowane 15 sierpnia tylko w Bawarii i w Kraju Saary.

31 października chrześcijanie wyznania protestanckiego na całym świecie obchodzą Dzień Reformacji jako święto szczególne. W Niemczech, Dzień Reformacji jest dniem świątecznym w następujących krajach związkowych: Brandenburgia, Meklemburgia – Pomorze Przednie, Saksonia, Saksonia - Anhalt i Turyngia. Dzień Reformacji wywodzi się z Reformacji Kościoła prowadzonej w XVI w. przez Martina Luthra i związanego z tym utworzenia nowej wspólnoty kościelnej – Kościoła ewangelicko - luterańskiego.

Co roku 1 listopada wspomina się wszystkich Świętych, męczenników i zmarłych. Krewni odwiedzają i przystrajają groby na cmentarzach, katolicy zapalają znicze, które świecą się także w następnym dniu, dniu zadusznym; Znicz jest symbolem „wiecznego światła“, które świeci zmarłym. W Badenii - Wirtembergii, Bawarii, Północnej Nadrenii - Westfalii, Nadrenii - Palatynacie i Kraju Saary święto to jest dniem wolnym od pracy.

Dzień Pokuty i Modlitwy przypada regularnie na środę przed ostatnią niedzielą w roku kościelnym. Pierwszy ewangelicki Dzień Pokuty i Modlitwy odbył się w Strassburgu w roku 1532 jako reakcja na „wojny tureckie“. Jeszcze tylko w Saksonii Dzień Pokuty i Modlitwy jest dniem wolnym od pracy.

Obyczaje Wielkanocne

Z Wielkanocą wiąże się ogień wielkanocny i świeca wielkanocna. Symbolizuje ona Jezusa Zmartwychwstałego, który zwyciężył śmierć i zmartwychwstał. W licznych ludowych obyczajach wiosennych zachowały się motywy mistyczne i przedchrześcijańskie, do których dołączono później symbolikę chrześcijańską. Dwa centralne symbole to jaja wielkanocne i zając wielkanocny. Według prastarych wierzeń jajko jest źródłem wszelkiego życia. Zając uważany jest za symbol płodności. Od wielu wieków jaja wielkanocne maluje się na kolorowo. W niedzielę wielkanocną rodzice chowają pomalowane jaja, zajączki z czekolady oraz inne słodycze, a dzieci szukają ich w mieszkaniu lub ogrodzie.

W wierszu „Der Osterspaziergang“ (spacer wielkanocny) najwybitniejszy niemiecki poeta, Johann Wolfgang von Goethe, opisuje koniec zimy i rozpoczynającą się wiosnę.

Vom Eise befreit sind Strom und Bäche
Durch des Frühlings holden, belebenden Blick,
Im Tale grünet Hoffnungsglück;
Der alte Winter, in seiner Schwäche,
Zog sich in rauhe Berge zurück.
(…)
Jeder sonnt sich heute so gern.
Sie feiern die Auferstehung des Herrn,
Denn sie sind selber auferstanden.
(…)
Selbst von des Berges fernen Pfaden
Blinken uns farbige Kleider an.
Ich höre schon des Dorfs Getümmel,
Hier ist des Volkes wahrer Himmel,
Zufrieden jauchzet groß und klein:
Hier bin ich Mensch, hier darf ichs sein!

Marsz wielkanocny to akcja protestacyjna ruchu pokojowego. Pierwszy marsz wielkanocny odbył się w Niemczech w 1960 roku. W czasie Świąt Wielkanocnych pacyfiści organizują marsze protestu przeciwko wojnie i zbrojeniom.

Okres przedbożonarodzeniowy

W zależności od regionu, Dzień Św. Marcina przypada na 10 lub 11 listopada. Wczesnym wieczorem dzieci chodzą z latarniami od domu do domu, śpiewają lub mówią wiersze, licząc na drobne prezenty. Legenda o Św. Marcinie z Tours mówi m.in., że jako młody żołnierz podzielił się swoim płaszczem z marznącym żebrakiem. W tzw. „ognisku św. Marcina“ pali się lato, aby zrobić miejsce na nadchodzącą wiosnę.

Adwent obejmuje ostatnie cztery tygodnie przed Bożym Narodzeniem. Łacińskie słowo „adventus“ oznacza „przybycie“. Chodzi tu o oczekiwanie na przyjście Chrystusa na świat w pierwszym dniu Świąt Bożego Narodzenia. Wiele rodzin ustawia tzw. „wieniec adwentowy“ z 4 świecami. W każdą niedzielę adwentu zapala się kolejną świecę. W okresie adwentu często piecze się kruche ciasteczka i ozdabia mieszkanie dekoracją bożonarodzeniową. Dla dzieci w okresie adwentu przeważnie robi się lub kupuje „kalendarz adwentowy“ zawierający 24 niespodzianki: W okresie od 1 do 24 grudnia – do dnia wigilii – dzieci codziennie otwierają jedną niespodziankę.

Dzień Mikołaja przypada na 6 grudnia. W tym dniu dzieci otrzymują słodycze lub inne drobne prezenty. W wieczór poprzedzający 6 grudnia dzieci wystawiają jeden but przed drzwi. Do tego buta rodzice wkładają drobne prezenty. W piekarniach i cukierniach na Dzień Mikołaja sprzedaje się specjalne figurki ze słodkiego ciasta. Legenda mówi, że Mikołaj przywrócił do życia trzech zamordowanych uczniów. Dlatego uznawany jest za patrona uczniów.

Obyczaje Bożonarodzeniowe

W Kościele katolickim i ewangelickim Boże Narodzenie obchodzone jest 24, 25 i 26 grudnia jako czas narodzin Jezusa Chrystusa. 24 grudnia to „wigilia Bożego Narodzenia“. Kościół Prawosławny Boże Narodzenie obchodzi 6 lub 7 stycznia. W czasie Bożego Narodzenia wiele rodzin ustawia choinki, które zdobi się świeczkami i kolorowymi bombkami. Choinki stoją również w wielu publicznych miejscach i budynkach. Obyczaj ten pochodzi z XVI w.

Postać „Świętego Mikołaja“ pochodzi z XIX w. Przedtem był tylko „Mikołaj“. Święty Mikołaj jest dla dzieci rodzajem postaci z bajki i przynosi im rzekomo prezenty bożonarodzeniowe. W okresie Bożego Narodzenia można zobaczyć wielu Świętych Mikołajów: Mężczyźni o wyglądzie dziadków z długimi, białymi brodami w czerwonym stroju. Dzieje się tak, gdyż postać ta często wykorzystywana jest do celów reklamowych w sklepach i pasażach dla pieszych.

Dni pamięci

W pewnych dniach, mimo że nie są one oficjalnymi świętami, w Republice Federalnej Niemiec wspomina się ważne wydarzenia z historii kraju.

27 stycznia 1945 roku obóz koncentracyjny w Oświęcimiu został oswobodzony przez sowiecką Armię Czerwoną. Oświęcim jest uznawany za synonim „Holocaustu“: unicestwienia ponad 6 milionów europejskich Żydów, cyganów, homoseksualistów, osób upośledzonych i o innych orientacjach politycznych przez nazistów.

Druga Wojna Światowa zakończyła się 8 maja 1945 roku bezwarunkową kapitulacją Niemiec przed siłami alianckimi.

Od 23 maja 1949 roku obowiązuje Konstytucja RFN w postaci „ustawy zasadniczej“.

17 czerwca 1953 roku krwawo stłumiono powstanie robotnicze w NRD. Do zjednoczenia Niemiec dzień 17 czerwca był świętem narodowym w RFN.

Wysocy niemieccy wojskowi pod dowództwem Claus’a Schenk’a Grafa von Stauffenberga (1907-1944) chcieli w dniu 20 lipca 1944 roku zabić Adolfa Hitlera w zamachu bombowym. Zamach nie powiódł się a sprawców zabito.

13 sierpnia 1961 roku reżim NRD zagrodził w Berlinie wszystkie przejścia do zachodniej części miasta. Zapoczątkowało to budowę Muru Berlińskiego i płotu granicznego pomiędzy Wschodem i Zachodem.

1 września 1939 roku atakiem Niemiec na Polskę rozpoczęła się Druga Wojna Światowa.

9 listopada w historii Niemiec jest dniem godnym uwagi pod wieloma względami.

Dni około 9 listopada 1918 roku uznawane są za okres niemieckiej „rewolucji listopadowej“. Pod koniec Pierwszej Wojny Światowej doszło do powstań robotników i żołnierzy przeciwko staremu porządkowi. Wilhelm II, ostatni niemiecki Cesarz, musiał abdykować. Ponadto proklamowano pierwszą Republikę Parlamentarną – „Republikę Waimarską“. Prezydentem Rzeszy został socjaldemokrata Friedrich Ebert.

W wieczór poprzedzający 9.11.1923 r. Adolf Hitler wywołał w Monachium „narodową rewolucję“ i uznał rząd bawarski oraz rząd Rzeszy za obalony Zaimprowizowana próba puczu Hitlera nie powiodła się. Marsz zorganizowany rankiem 9 listopada pod przewodnictwem Hitlera i Ludendorffa zakończył się akcją policji krajowej przy Feldherrenhalle (Hali Przywódców).

9 listopada 1938 roku narodowi socjaliści i ich sympatycy w całym kraju napadli na synagogi i podpalili żydowskie świątynie i sklepy. Wiele synagog i skarbów żydowskiej wspólnoty religijnej zostało tego dnia zniszczonych bezpowrotnie. W języku władców narodowo-socjalistycznych ta noc pogromu, w nawiązaniu do odłamków tłuczonych szyb, nazwana została „nocą kryształową“.

W 1989 roku 9 listopada w Berlinie otworzono przejścia graniczne pomiędzy wschodem i zachodem: był to tzw. „upadek muru“. Dzień ten uznawany jest za symboliczny początek ponownego niemiecko-niemieckiego zjednoczenia.

16 listopada jest dniem pamięci ofiar wojny i przemocy. „Neue Wache“ (Nowa Warta) w Berlinie jest centralnym miejscem pamięci Republiki Federalnej Niemiec.

10 grudnia 1948 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) uchwaliła międzynarodową Deklarację Praw Człowieka.

Akcje i festyny

Co roku organizowanych jest mnóstwo festynów i uroczystości. Niektóre mają po części wielowiekową tradycję, inne zaś organizowane są dopiero od kilku lat.

W lutym w przeważająco katolickich regionach RFN świętuje się „Karnawał“ (w Nadrenii), który w południowych Niemczech nazywany jest „Fastnacht“ lub „Fasching“. Punktem kulminacyjnym jest „Rosenmontag“ (poniedziałek zapustny) kiedy to odbywają się duże karnawałowe pochody. Słynne są parady karnawałowe w Moguncji i Kolonii lub w Rottweil oraz innych miastach na południu Niemiec. Tzw. „tolle Tage“ (szalone dni) karnawału zaczynają się w Nadreniii w czwartek zwany „Weiberfastnacht“ i kończą się po 7 dniach w „środę popielcową“. Wiele osób przebiera się bądź to w wesołe fantazyjne kostiumy bądź też w tradycyjne stroje i maski. Tradycja ta wiążę się z dawnymi obyczajami, które miały wypędzać zimę. Dla chrześcijan w środę popielcową rozpoczyna się Wielki Post.

Kirmes, Jahrmarkt lub Kerb to festyny ludowe. Na cały weekend lub tydzień w specjalnych miejscach lub w centrach miast ustawia się karuzele, kolejki ósemkowe, kolejki strachu, strzelnice, wiele barów i innych atrakcji.

Dzień Matki przypada na drugą niedzielę maja. Mamy otrzymują od swoich dzieci kwiaty lub drobne prezenty.

„Wniebowstąpienie“ czasami nazywane jest „Dniem Ojca“ lub „Dniem Mężczyzn“. W odróżnieniu od Dnia Matki, ojcowie z reguły nie otrzymują prezentów. Wielu dorosłych mężczyzn bierze wózki i alkohol i udaje się świętować na łonie przyrody.

Co roku 14 lutego świętuje się „Walentynki“. Dzień ten nie ma jeszcze w Niemczech długiej tradycji jako święto zakochanych, ale cieszy kwiaciarzy.

Również w Niemczech 8 marca obchodzony jest „Międzynarodowy Dzień Kobiet“.

Monachijski Oktoberfest, zwany również „Wiesn“, jest największym i najbardziej znanym festynem ludowym w Niemczech. Co roku na ten festyn przybywa ponad 6 milionów gości. W czasie tego festynu co roku wypija się ponad 5 milionów litrowych kufli piwa zwanych Maß i zjada ponad 200.000 par kiełbasek wieprzowych. Poza tym na olbrzymim placu u podnóża Bawarii można znaleźć karuzele, kolejki ósemkowe i inne atrakcje. W programie ponadto – uroczysta parada gospodarzy i browarów uczestniczących w festynie, parada strzelców, prezentacja strojów ludowych i koncert wszystkich zespołów uczestniczących w festynie.

www.oktoberfest.de

Szczególnie w mniejszych miastach festyny strzeleckie są często najważniejszymi festynami ludowymi roku. Przy dźwiękach muzyki marszowej strzelcy wędrują ulicami miasta. Święto to ma długą tradycję: kluby strzeleckie wywodzą się z istniejących we wcześniejszych stuleciach tzw. straży obywatelskich organizowanych w celu ochrony miast.

Historia dnia homoseksualistów, zwanego Christopher Street Day zaczęła się w 1969 roku na ulicy Christopher Street w Nowym Jorku. Homoseksualiści i transseksualiści bronili się przed przemocą policyjną i dyskryminacją. Dzisiaj z okazji Christopher Street Day w wielu miastach tysiące homoseksualistów demonstruje na ulicach.

www.csd-deutschland.de

Od 1996 roku w Berlinie-Kreuzberg co roku w okresie Zielonych Świątek obchodzony jest karnawał kultur. Karnawał ten powstał w związku z narastającą międzynarodowością i imigracją. Punktem kulminacyjnym czterodniowego festynu ulicznego jest pochód w niedzielę Zielonych Świątek. W 2004 roku festiwal ten świętowało w Berlinie 1,5 miliona ludzi. Karnawał kultur odbywa się również m.in. w Hamburgu, Essen i Bielefeld.

www.karnevalderkulturen.de